Đường Tàu

Nhỏ lớn tôi ở trong cái xóm nhỏ (trước) làm nông, lọt thỏm dưới chân mấy con đồi. Xóm nhỏ chẳng có gì đặc biệt, đến người Đà Lạt không có việc đi vào cũng chẳng biết. Được cái gần ga tàu, ngày nghe tàu hụ hai lần. Nhưng tàu ở Đà Lạt là tàu cảnh, cả ngày chỉ tha được cái mông rỉ sét đến trạm Trại Mát, chưa được 20km đi lẫn về.

Muốn đi tàu cho ra hồn, phải xuống ga Phan Rang Tháp Chàm, ở đó có tàu Thống Nhất chạy dọc Sài Gòn Hà Nội đi ngang. Mà xuống được đến Phan Rang, phải qua đèo Sông Pha (lớn lên tôi biết còn gọi là đèo Ngoạn Mục, nhưng cũng như cái tên hồ Sương Mai, tôi cho quả là dở hơi). Với một đứa nhỏ dặt dẹo đi xe hơi trong thành phố cũng bị say, đèo Sông Pha cũng kinh hãi như cuối năm họp phụ huynh. Vậy nên đi tàu, với tôi, chết luôn hình ảnh những chuyến đi đằng đẵng, những vùng đất xa lạ.

Vậy mà lớn lên tôi đâm nghiền tàu hoả. Không chính xác là nghiền những vùng đất xa lạ kia, mà là cảm giác đi tàu. Tôi có tật gắn cảm giác với ký ức. Bị đau tôi nhớ về hồi nhỏ bị đòn. Củ khoai nóng làm tôi nhớ mấy lần lùi khoai trong vườn, không biết nhóm lửa đốt toàn bằng dầu hoả. Tiếng đá kiện lách cách kéo tôi về những năm đồng phục đi học. Bước lên tàu, mùi dầu diesel gợi lại lẫn lộn bao kỉ niệm: lúc nhỏ phấn khích phát hiện ra đi tàu lửa không bị say (nhấn mạnh là tàu lửa, vì có lần đi câu mực trên tàu thuỷ không được êm xuôi lắm), cảnh bình minh choáng ngợp đoạn đi vào Phú Yên - xứ Nẫu nói chung là một viên ngọc thô đầy cảnh đẹp, rồi lần thất tình bỏ nhà, bỏ việc đi biệt.

Những chuyến đi đó đưa tôi đi khắp miền duyên hải Việt Nam, qua những đồng lúa, chui hầm Hải Vân tối hù, lên tận đê sông Hồng mà khi nhỏ chỉ tồn tại trong những câu chuyện xa quê của bà nội. Tàu đưa tôi qua cả các cung bậc xã hội đất nước này. Trên con tàu mười mấy toa, một người trên đường đến toa ăn, đi được qua từ khu giường mềm điều hoà, đến ghế cứng gió trời. Chặng đường càng dài, phân tầng càng rõ ràng. Tôi nhớ hoài lần đi tàu đêm ngang Ninh Thuận, trời hè nóng như hun, toa tàu đóng cửa sổ mắt cáo, không quạt, không khí quánh mùi dầu máy trộn mồ hôi, non trăm con người ngồi ghế cứng, vặn vẹo tìm chỗ ngã lưng chợp mắt. Với tôi, đi tàu là đi chơi. Với nhiều người khác, đi tàu là lựa chọn duy nhất cho hành trình dài dẵng, vì làm cả năm không dám mơ một tiếng ngồi máy bay.  Không đến mức người trong nhung lụa, người bánh tráng phơi sương, nhưng vẫn là một lần mở mắt.

Lớn lên với một sân ga trống. Trưởng thành hơn sau từng chuyến đi. Đoàn tàu với nhịp điệu xình xịch cho tôi nhiều trải nghiệm đầu tiên. Mà tôi có cảm giác thế này, là cảm xúc lần đầu là mạnh mẽ nhất vì mỗi lần như thế, một người để lại một phần tâm hồn của mình lại trong những mẩu ký ức, vun vặt hoặc sâu đậm. Tâm hồn dần bé lại và khi nó biến mất, anh ấy chỉ còn sống trong những hoài niệm. Điều này không đáng buồn, vì một ngày đôi chân ngừng lại, ta biết được mình đã đi qua những gì. Mỗi người lại có sợi dây của riêng mình, kết nối những ký ức này. Đường tàu dằng dặc, đường tỉnh lộ nắng cháy da là những sợi dây của tôi. Đi tàu, đưa tôi về những miền nhớ xa xôi như chính hành trình, đưa tôi về thăm tôi của ngày cũ.